Wielkie przemieszczenia mas skalnych w skorupie ziemskiej wywołały między innymi trzęsienia ziemi w Mino Ówari w Japonii w październiku 1891 roku, w San Francisco w kwietniu 1906, w prowincji Kansu w Chinach w maju 1920 i na japońskiej wyspie Honsiu we wrześniu 1923. Podczas trzęsienia w Mino Owari doszło do rozerwania się ziemi i utworzenia w nie szczelin w pasie długości ponad stu kilometrów, przy czym teren zapadł się o siedem metrów. W San Francisco powstał uskok szerokości czterystu kilometrów, ziemia zaś rozwarła się na szerokość do dwudziestu metrów. Japońskie trzęsienie ziemi z roku 1923, w czasie którego zniszczeniu uległo Tokio, Jokohama i dziesięć innych dużych miast, sprawiło także, iż dno morskie zostało na znacznej przestrzeni wyniesione ponad poziom wody, a pewne obszary lądowe znalazły się pod wodą, tak że należało wytyczyć nowe tory wodne dla statków. Z katastrof XX wieku najstraszliwsze w skutkach było niewątpliwie trzęsienie ziemi, jakie latem roku 1976 nawiedziło północne Chiny. W jego epicentrum znalazły się dwa milionowe miasta: Tangszan i Tiencih. Nie opublikowano dokładnych danych, lecz liczbę ofiar ocenia się na 700 000. Już w czasie trzęsienia w Kansu w roku 1920 zginęło 200 000 ludzi. Dość często zdarza się, że trzęsienia ziemi reaktywują wygasłe wulkany albo też trzęsienia wulkaniczne wyprzedzają erupcje wulkanów. Z kolei w pewnych okolicznościach trzęsienia ziemi mogą też być następstwem wybuchu wulkanów i ruchów lawy.
Aby wiedzieć więcej..
Zasada działania sejsmometrów przeznaczonych do prac polowych nie różni się od tej, na jakiej oparto aparaty wykorzystywane w stacjach sejsmicznych, mają one jednakże inną konstrukcję i inną wielkość. Są to po prostu poręczne aparaty wyposażone w przetworniki, przekształcające fale sejsmiczne na drgania elektryczne. Ponieważ najstarsze z tych urządzeń przetwarzały fale sejsmiczne na drgania akustyczne, odbierane słuchowo, nazwano je geofonami, i tak już pozostało. Mimo mocnej budowy, są-to aparaty niewiele większe od męskiej pięści, nie ważą więcej niż pół kilograma i reagują na najmniejszy nawet wstrząs gruntu. Przy badaniach nie przekraczających głębokości około trzydziestu metrów ? na przykład związanych z przewidywanymi pracami budowlanymi ? wystarczy uderzyć młotem, aby otrzymać prawidłowy sejsmogram. Do najbardziej znanych sejsmicznych sposobów prowadzenia pomiarów należy metoda refrakcyjna, opracowana i opatentowana przez Mintropa w roku 1910. Opiera się ona na rejestracji załamywania się fali sejsmicznej na granicy warstw skalnych o różnych właściwościach fizycznych. Szczególną metodą wykorzystywania sejsmiki refrakcyjnej jest ?strzelanie wachlarzowe”, w czasie którego umieszcza się większą liczbę geofonów w różnych odstępach wokół miejsca wybuchu. Metoda ta, umożliwiająca szybkie i tanie zbadanie większego obszaru za pomocą odpalenia jednego tylko ładunku wybuchowego, daje szczególnie dobre rezultaty przy geologicznym kartowaniu przeglądowym mało zbadanych terenów.
